Cadwch eich weips o’r peipiau.

Dyna’r cyngor gan y Cyngor Defnyddwyr Dŵr ar Ddiwrnod Toiled y Byd (19 Tachwedd)¹, sy’n annog aelwydydd o bob cwr o Gymru a Lloegr i ymuno â’r frwydr i leihau’r degau o filoedd o rwystrau yn ein draeniau a’n carthffosydd.

Roedd bom llaw, teganau ‘oedolion’, tŷ gwydr wedi’i dynnu ar led, a ‘space hopper’ yn ddim ond rhai o’r pethau rhyfedd a ddarganfuwyd yn nyfnderoedd ein carthffosydd, wrth i gwmnïau dŵr wario tua £50 miliwn yn 2014/15 yn clirio dros 200,000 o rwystrau a achoswyd gan eitemau amhriodol a roddwyd i lawr y toiled a’r sinc.²

Ond, ni ddaeth yr un o’r eitemau hyn yn agos at gyfateb i’r straen ar y draen sy’n cael ei achosi gan y miloedd o weips gwlyb sy’n cael eu fflysio i lawr y toiled, neu’r seimiau a’r olewau seimllyd sy’n cael eu harllwys i lawr y sinc.

Meddai Steve Grebby, arbenigwr y Cyngor Defnyddwyr Dŵr ar garthffosiaeth: “Mae llifogydd o garthffosydd yn achosi trafferthion i filoedd o aelwydydd bob blwyddyn, a dyma pam mae cadw’n draeniau a’n carthffosydd yn glir ac yn llifo o fudd i ni i gyd.

“Un ffordd syml iawn i ni allu gwneud hynny yw trwy wneud yn siŵr mai dim ond pî-pî, pŵ a phapur sy’n cael eu fflysio i lawr y toiled.”

Yn ôl ymchwil y Cyngor Defnyddwyr Dŵr, mae nifer gynyddol o gwsmeriaid (64% yn 2014 o gymharu â 43% yn 2013) yn gallu dweud pa eitemau na ddylid eu fflysio i lawr y toiled³. Ond, weips gwlyb a rhai sy’n ‘gallu cael eu fflysio’, yn honedig, oedd yn gyfrifol am hyd at draean o rwystrau mewn carthffosydd mewn rhai rhannau o Gymru a Lloegr.

Ac, yn y pen draw, cwsmeriaid sy’n gorfod talu’r pris am ddatrys y broblem, trwy eu biliau dŵr a charthffosiaeth.

Felly, mae’r Cyngor Defnyddwyr Dŵr yn gofyn i aelwydydd gofio’r gair i gall sydd ganddo ar gyfer cadw peipiau’n glir:

• FFLYSIO DIM OND – y 3 ‘P’ – Pî-pî, Pw a Phapur tŷ bach i lawr y toiled.
• PEIDIO Â FFLYSIO – eitemau eraill gan gynnwys weips gwlyb, weips cewynnau neu weips ‘sy’n gallu cael eu fflysio’, yn honedig; cewynnau; pinnau cotwm; hancesi papur; bagiau a gorchuddion plastig; tywelion misglwyf; plastrau a gwm cnoi. Rhowch nhw mewn bag, mewn bin, yn lle hynny.
• PEIDIO AG ARLLWYS – seimiau ac olewau coginio i lawr y sinc neu’r draen. Yn hytrach, CADWCH FAGL SAIM neu flwch yn y gegin i gasglu saim ac olew gwastraff. Bydd llawer o gwmnïau dŵr yn rhoi magl saim i chi am ddim.

• GALLWCH ADAEL – ychydig bach o saim ac olew i oeri ac yna’i grafu i flwch neu bapur newyddion cyn ei daflu i’r bin

(Diwedd)

NODIADAU I OLYGYDDION

Yr eitemau sy’n creu trafferth yn ein carthffosydd – 2014/15

Cwmni carthffosiaeth (Cymru a Lloegr)	Rhwystrau mewn carthffosydd wedi’u hachosi gan seimiau, olewau ac eitemau eraill nad ydynt yn fioddiraddadwy	Yr eitemau rhyfeddaf a dynnwyd o weithfeydd carthffosiaeth/ gwastraff
Anglian Water	10,700	Dannedd dodi, cymeriadau bach plastig i blant, peli golff, ffonau symudol.
Dŵr Cymru	24,000	Beic modur mini; pen mop, trowsus, pyst ffens.
Northumbrian Water	3,000	Morthwyl mawr, penglog anifail.
Severn Trent Water	31,500	Beic modur
Southern Water	12,400	‘Teganau oedolion’, dafad farw, dannedd dodi, nifer o fysedd wedi’u torri i ffwrdd, tedis.
South West Water	8,500	Tŷ gwydr wedi’i dynnu ar led, cyllell gegin 12 modfedd, dillad isaf, dannedd dodi
Thames Water	73,500	Mochyn daear marw, llong chwarae, sbectolau, dannedd dodi.
United Utilities	10,800	Bom llaw, conau’r ffordd, pramiau tegan, dafad farw.
Wessex Water	13,000	Tegan o bysgodyn ‘Nemo’.
Yorkshire Water	17,000	‘Space hopper’, gemwaith aur, dannedd dodi.

 

¹ Mae Diwrnod Toiled y Byd yn ddiwrnod o weithredu i godi ymwybyddiaeth o’r oddeutu 2.4 biliwn o bobl ledled y byd sydd heb lanweithdra da. Caiff y diwrnod ei gyd-drefnu gan UN-Water a’i gefnogi gan Lywodraethau ac asiantaethau ac elusennau eraill, gan gynnwys WaterAid.

² Mae’r ffigurau hyn wedi’u seilio ar amcangyfrifon a ddarparwyd gan bob un o’r deg cwmni dŵr a charthffosiaeth yng Nghymru a Lloegr.

³ Cymerwyd y ganran o arolwg Water Matters 2014 y Cyngor Defnyddwyr Dŵr o ddefnyddwyr.

Y Cyngor Defnyddwyr Dŵr – ‘Llais annibynnol cwsmeriaid dŵr’.

Pwy ydym ni?

• Sefydlwyd y Cyngor Defnyddwyr Dŵr yn 2005 i gynnig cynrychiolaeth gadarn ar ran cwsmeriaid dŵr yng Nghymru a Lloegr.
• Rydym yn gorff cyhoeddus anadrannol a noddir gan Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig, a Llywodraeth Cymru.
• Rydym yn annibynnol ar gwmnïau dŵr a rheoleiddwyr.

Beth rydym wedi’i gyflawni ar ran cwsmeriaid dŵr?

• Sicrhau y bydd biliau cyfartalog aelwydydd am ddŵr a charthffosiaeth yn disgyn 5 y cant erbyn 2020, cyn ychwanegu chwyddiant, trwy roi cwsmeriaid yn ganolog i Adolygiad Prisiau 2014.
• Helpu dros 300,000 o gwsmeriaid â chwynion neu ymholiadau am eu gwasanaethau dŵr a charthffosiaeth a sicrhau dros £20 miliwn o iawndal ac ad-daliadau er 2005.
• Goruchwylio gostyngiad o 55 y cant yn nifer y cwynion gan gwsmeriaid ers cyrraedd uchafbwynt yn 2007/08, trwy herio cwmnïau dŵr i wneud mwy o bethau ‘yn iawn y tro cyntaf’.
• Cyflawni hyn oll a mwy am gost flynyddol o ddim ond 21c y cwsmer dŵr.

www.ccwater.org.uk